Monday, September 03, 2007

แนวทางการรักษาด้วยการระดมพลเซลล์ต้นกำเนิดประสาทของตัวเราเอง

เรื่องการรักษาด้วยเซลล์ต้นกำเนิดยังคงเป็นที่สนใจของประชาชนทั่วโลก เมืองไทยเองก็ให้ความสนใจ และในปัจจุบันหน่วยงานของรัฐบาลก็กำลังควบคุมให้ถูกทิศทาง เพราะบางครั้งประชาชนอาจคาดหวังกับการรักษาด้วยวิธีนี้มากจนลืมไปถึงค่าใช้จ่ายที่ต้องเสียไปและความเสี่ยงที่ไม่ได้สูญหายไปด้วย แต่วันนี้ผมไม่ได้มาบอกสถานที่รักษานะครับ ผมเพียงต้องการเสนอว่าต่อไปภายหน้าซึ่งไม่รู้นานเท่าไหร่เราในฐานะคนธรรมดาอาจจะได้รักษาโรคทางสมองด้วยเซลล์ต้นกำเนิดสมองของเราเองและด้วยตัวเราเอง

โดยทั่วไปแล้ววิธีการใช้ประโยชน์จากเซลล์ต้นกำเนิดประสาทในทางคลินิกอาจแบ่งได้เป็น 2 กลยุทธ์หลัก คือ

1. การเสริมเซลล์ต้นกำเนิดประสาทจากภายนอก (neural stem cell replacement therapy) เช่น ฉีดเซลล์จากภายนอกเข้าไปในร่างกาย ในสมองบริเวณที่ต้องการ เป็นต้น

2. การระดมเซลล์ต้นกำเนิดประสาทจากภายในร่างกายของเราเอง (neural stem cell recruitment therapy)

ผมมีความเชื่อว่าสักวันวิธีที่สองจะเป็นแนวทางที่น่าสนใจ เลยขอเกริ่นคร่าวๆ ว่าแนวทางนี้เป็นอย่างไร เนื่องจากว่าเซลล์ต้นกำเนิดประสาทที่มีอยู่แล้วในสมองของคนเรา ใครๆ ก็มีจะยากดีมีจนทุกคนมีเหมือนกัน แต่ละวันเซลล์ต้นกำเนิดประสาทเหล่านี้ก็แบ่งตัวให้เซลล์ประสาทใหม่ แต่ว่าสมองบางบริเวณเท่านั้นที่มีเซลล์ต้นกำเนิดเหล่านี้อาศัยอยู่ (ปัจจุบันยอมรับกันว่าคือ SVZ และ SGZ แต่มีอีกหลายบริเวณที่เป็นที่ถกเถียงในแวดวงวิชาการว่าอาจจะมีเซลล์ต้นกำเนิดเหล่านี้) เมื่อเกิดการบาดเจ็บของสมองขึ้น เช่น stroke และ traumatic brain injury เป็นต้น เซลล์เหล่านี้เช่นใน SVZ ก็จะแบ่งตัว พัฒนาตัวเองไปเป็นเซลล์ประสาท และเคลื่อนตัวไปยังบริเวณที่เกิดการบาดเจ็บนั้นๆ

แต่ศักยภาพที่สมองจะเยียวยาตัวเองนั้นมันน้อยมากเพราะมีสารต่างๆมากมายที่อยู่ในโครงสร้างสมอง ที่ควบคุม ปรับแต่งกระบวนการเยียวยาดังกล่าว นอกจากนี้ปัจจัยภายนอกร่างกายก็มีผลอย่างมาก ตอนนี้นักวิจัยและบริษัทยาต่างก็รีบศึกษากลไกการเเบ่งตัว เจริญพัฒนา และการเดินทางของเซลล์ประสาท (neuronal migration) สักวันอาจจะมียากลุ่ม A ช่วยกระตุ้นให้เซลล์ต้นกำเนิดประสาทแบ่งตัวมากขึ้น ยากลุ่ม B ช่วยพัฒนาและยืดอายุเซลล์ประสาทให้อยู่นานขึ้น ยากลุ่ม C ช่วยเป็นไกด์พาเซลล์ประสาทเดินทางไปยังบริเวณที่ต้องการแบบสั่งได้ หรือแนวทางเสริมที่อาจจะไม่ต้องอาศัยยา เช่น การเพิ่มพูนสิ่งแวดล้อมที่เป็นประโยชน์ (environmental enrichment) การออกกำลังกาย การฝึกด้านการรู้คิด เป็นต้น


ปัจจุบันสิ่งเหล่านี้ยังไม่ได้ใช้จริง แต่ในอนาคตความก้าวหน้าที่กล่าวมาข้างต้นเป็นสิ่งที่มีโอกาสเกิดขึ้น การเยียวยาตนเองด้วยเซลล์ต้นกำเนิดประสาทของตัวเราเองโดยอาศัยปัจจัยภายนอกมาปรับเสริมจึงเป็นอีกหัวข้อการศึกษาที่น่าสนใจมากครับ...โปรดติดตามตอนต่อไปครับ

Sunday, September 02, 2007

การได้รับสารปรอทในช่วงเด็กอ่อนทำให้เซลล์ประสาทในฮิปโปแคมปัสตาย ลดการสร้างเซลล์ประสาทใหม่ และนำไปสู่ความบกพร่องในการเรียนรู้เมื่อเข้าสู่วัยรุ่น

มีปัจจัยหลายอย่างทั้งภายในร่างกายและปัจจัยจากสิ่งแวดล้อมที่มีผลต่อการพัฒนาสมองของเด็ก สารพิษปรอทในรูป methylmercury (MeHg) จึงถูกนำมาใช้ในการทดลองครั้งนี้ คณะนักวิจัยนำทีมโดย Falluel-Morel A ได้ฉีดสารปรอทนี้ให้กับลูกหนูขาวอายุ 7 วันแล้วตรวจวัดการเปลี่ยนแปลงในระดับพันธุกรรมและเซลล์ของเซลล์ประสาท พบว่ามีการตายของเซลล์ประสาทเพิ่มขึ้น ขนาดของสมองส่วนฮิปโปแคมปัสลดลง การแบ่งตัวของเซลล์ต้นกำเนิดประสาทเพื่อสร้างเซลล์ประสาทใหม่เกิดน้อยลง และต่อมาเมื่อนำหนูที่กำลังเติบโตมาทดสอบการเรียนรู้ก็พบว่ามีการเรียนรู้ที่ต่ำกว่าหนูกลุ่มควบคุม

รายงานนี้เป็นหลักฐานชิ้นหนึ่งที่น่าสนใจ เพราะสารพิษที่เด็กได้รับสามารถเกิดผลเสียทำร้ายสมองของเด็กได้ในระยะยาว โดยสมองของที่เด็กที่กำลังพัฒนาจะยิ่งไวต่อปัจจัยทางลบที่ทำให้โครงสร้างและการทำงานของสมองผิดปกติ โดยเฉพาะสมองส่วนฮิปโปแคมปัสที่มีความสำคัญเปรียบเสมือนศูนย์กลางการเรียนรู้ของสมอง นอกจากปรอทแล้ว สารเสพติดชนิดอื่นๆ ก็มีผลยับยั้งการสร้างเซลล์ประสาทใหม่และทำให้การเรียนรู้บกพร่องได้เช่นเดียวกัน สุราและเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ยาบ้า โคเคน เป็นต้น สารเหล่านี้ล้วนทำร้ายโครงสร้างของสมองและมีผลต่อการทำงานของสมองในเด็กได้อย่างน่าสะพรึงกลัว


เอกสารอ้างอิง
1. Developmental mercury exposure elicits acute hippocampal cell death, reductions in neurogenesis, and severe learning deficits during puberty.2007 Aug 30